Kaz & de alternatieve pers.

Op de website van The Comics Journal een leuk stukje over Kaz' Underworld, waarin de goede observatie wordt gemaakt dat de alternatieve weeklies, waarin zijn strips verschenen, in de jaren 80 en 90 een alternatief circuit vormde van de mainstream krantenstrips. Ik kan me uit mijn Amerikaanse jaren al die blaadjes nog wel herinneren - de Village Voice (natuurlijk) maar ook Rochester en New Haven hadden hun eigen gratis weekly met lokaal nieuws en (vooral) de listings van wat er te doen was die week (volgens mij heette het krantje in New Haven The Advocate). Het zou me verbazen als deze laatste twee nog bestonden - de Village Voice lag deze zomer alleen nog in een ernstig verdunde vorm in de oranje-rode vendomats.

Zoals TCJ stelt: met de teloorgang van deze weeklies verdween ook de traditie van de alternatieve 'strip' - waar Kaz' Underworld misschien de beste van was, met iconische figuren als Smoking Cat:

En maffe strips die de anarchie van Popeye / Thimble Theatre (de malle krantenstrip) vermengde met het zelfbewustzijn van de Zap-achtige underground (dat zelf al een herleving van de anarchistische krantenstrip wou zijn) en Philip Guston's poppetjes (die zelf een stilistisch citaat vormt van de Zap-stijl.)

Flotsam the Sailor (hieronder) bijvoorbeeld heeft het lichaam van Popeye….

… maar het hoofd van een Guston schilderij….

Terwijl de tekst een punky surrealistische limerick vormt waarbij het onduidelijk is of de onnavolgbare logica (geillustreerd door de plaatjes) het effect is van rijmdwang of van het roken van het pijpje dat Flotsam the Sailor in zijn scrotum-achtige onderhoofd heeft gestoken. (Ondanks de Nijntje-traditie is het genre van 'geïllustreerd rijm' nog steeds marginaal. De logica van rijm geeft de indruk dat de woordkeuze door klankvorm wordt gestuurd. Als je dit 'vertaalt' naar plaatjes blijft er iets raars over - je dwingt je lezer om a.h.w. de tekeningen te 'vertalen' in klanken. (Zie ook: Rebus / en de Droom. Volgens Freud kan je op het spoor van de betekenis van een droom komen door de droombeelden hardop 'uit te spreken')).

De associatie met Freud is, denk ik, niet toevallig. Underworld gaat vaak over nacht en dromen. Kaz's onderwereld is de droomwereld.

En misschien is het genre van de krantenstrip met zijn drie tot vier plaatjes wel het genre dat het dichtst bij de droom, zoals beschreven door Freud. Drie-plaatjes strips hebben meer weg van de logica van de cartoon / het embleem / de Rebus dan de strip. De relatie tussen de plaatjes is weliswaar temporeel, maar er is bijna geen duur.

(Bovenstaande strips zijn uit 1993 - het jaar van Nirvana's In Utero - de nadagen van Grunge. Na de tegencultuur van de hippies, de DIY van punk (denk: spiral scratch verkocht vanuit de kofferbak) kende grunge de economie van de indy: het had een eigen relatie tot mainstream: semi-independent labels, vaak met een distributie-deal met een mainstream. En ook de relatie tot Hoge Cultuur & Massacultuur is anders: er is de hoop op meespelen op eigen termen, etc). 

in ieder geval, de Kaz-traditie is aan het verdwijnen, en op precies dat moment kwam Clowes met Ice Haven (een literair na-leven van de krantenstrip)